Alzheimer – czy styl życia może być przyczyną choroby?

Choroba Alzheimera nazywana bywa inaczej “otępieniem starczym” – jest to choroba zwyrodnieniowa ośrodkowego układu nerwowego. 

U jej podłoża leżą procesy neurodegeneracyjne polegające na odkładaniu się złogów białka amyloidowego w mózgu oraz zwyrodnieniach neurofibrylarnych neuronów. Charakteryzuje się postępująca utratą pamięci, funkcji poznawczych, a w ich konsekwencji –  zdolności do samodzielnego życia. Nazwa choroby powstała od nazwiska psychiatry i neurologa Aloisa Alzheimera, który jako pierwszy opisał przypadek osoby cierpiącej na tę chorobę. 

Alzheimer – przyczyny

W większości przypadkach choroba ma charakter wieloczynnikowy. Nie poznano jeszcze żadnej, konkretnej przyczyny Alzheimera. Wiadomo, że ryzyko zachorowania wzrasta wraz z wiekiem oraz częściej dotyka kobiety, niż mężczyzn. Ponadto w grupie zwiększonego ryzyka znajdują się osoby, u których w rodzinie były w problemy z pamięcią (genetyka), osoby po urazach głowy, z niskim wykształceniem oraz ze zdiagnozowaną cukrzycą typu II czy miażdżycą. Raport opublikowany podczas konferencji Międzynarodowego Stowarzyszenia Alzheimerowskiego w Londynie zaznacza, że zdrowy styl życia może zapobiec co trzeciemu przypadkowi demencji.

Alzheimer – objawy

Objawy Alzheimera wynikają z postępującego zwyrodnienia komórek mózgowych i upośledzonego przekaźnictwa sygnałów między neuronami. 

Wyróżnia się trzy główne etapy: 

1. Otępienie łagodne – pierwsze objawy obejmują lekkie zaburzenia pamięci świeżej, polegające na zapominaniu, gdzie osoba położyła klucze, czy zamknęła drzwi itd. 
2. Otępienie średniozaawansowane – oprócz problemów z pamięcią dotycząca aktualnie wykonywanych czynności dochodzi do zaburzeń innych funkcji poznawczych np. mowy. U osób chorych pojawiają się objawy psychopatologiczne, takie jak halucynacje czy urojenia.

Otępienie zaawansowane – nasilone zaburzenia sprawiają, że chory na Alzheimera nie odróżnia otaczających go osób, pór dnia, nie potrafi sam się ubrać, cierpi na zaburzenia chodu. Większość czasu spędza w łóżku, pojawiają się problemy z utrzymaniem moczu czy zaburzone przyjmowanie pokarmów, co wiąże się z pogłębiającym stanem wyniszczenia na skutek niedoborów pokarmowych.

Jak szybko postępuje choroba Alzheimera? Czy styl życia ma w tym jakiekolwiek znaczenie?

U każdego chorego na Alzheimera postęp zaburzeń jest inny, więc tak naprawdę nie ma możliwości określenia w jakim czasie choroba rozwinie się do zaawansowanego stadium. Wyróżnia się dwa typy choroby: 

1. Typu późnego (latest one) w postaci sporadycznej SAD (Sporadic Alzheimer’s Disease), która dotyka około 10% ludności poniżej 65 roku życia i ponad 50% osób powyżej 80 roku życia.
2. Typu wczesnego (early onset) w postaci rodzinnej choroby FAD (Familial Alzheimer Disease). Odsetek osób poniżej 65 roku życia ze zdiagnozowaną postacią FAD wynosi około 1%.

Badania i doniesiania naukowe wskazują na to, że nieodpowiedni styl życia może być przyczyną wczesnych zmian zwyrodnieniowych w mózgu. Jedną z dietozależnych jednostek chorobowych, które łączą chorobę Alzheimera ze schorzeniem jest cukrzyca. Szacuje się, że osoby z cukrzycą typu II mają 2,5 krotnie większe ryzyko zachorowania.

Warto wspomnieć, że jednym ze skutków nieleczonej, postępującej cukrzycy typu II jest pojawienie się zaburzeń poznawczych i demencji [1]. Zarówno w przypadku cukrzycy, jak i choroby Alzheimera, w narządach, których dotyczące te schorzenia – czyli w trzustce i w mózgu, obserwuje się nagromadzenie złogów amyloidowych, które w miarę postępu choroby mogą być odpowiedzialne za niepożądane skutki. Stanem patologicznym towarzyszącym cukrzycy oraz sprzyjającym chorobie Alzheimera są: rozwijający się proces zapalny, zaburzenia dostępności glukozy do komórek mózgu oraz uszkodzenia naczyń krwionośnych.

Kolejnym schorzeniem, który może być przyczyną choroby jest otyłość – im wyższa masa ciała w średnim wieku, tym większe ryzyko zachorowania. Nie bez znaczenia na procesy poznawcze pozostają również: wysoki poziom cholesterolu oraz wysokie ciśnienie tętnicze krwi.Okazuje się, że dzięki wprowadzeniu pewnych modyfikacji w stylu życia można wpłynąć na zmniejszenie prawdopodobieństwa zachorowania na chorobę Alzheimera.

W celu profilaktyki ważne jest to, żeby na każdym etapie swojego życia stymulować swój mózg do pracy – dbać o edukację, doszkalać się, czytać książki czy rozwiązywać krzyżówki. Zaleca się również zaprzestanie palenia tytoniu oraz wprowadzenie codziennej aktywności fizycznej. Regularne ćwiczenia wykazują pozytywny wpływ na funkcjonowanie poznawcze i krążenie mózgowe.

Dieta, a choroba Alzheimera

Zdrowa dieta może pomóc zarówno w zapobieganiu, jak i opóźnieniu początku lub spowolnieniu postępu choroby. Warto pamiętać, że lepszą poprawę zdrowia zaobserwować można przy zaplanowanym i złożonym schemacie żywieniowym, który będzie uwzględniał podaż wszystkich witamin, minerałów i innych składników przeciwzapalnych takich jak: produktów bogatych w kwasy tłuszczowe omega 3 czy probiotyków.

Starzenie się mózgu może opóźniać dieta śródziemnomorska, która obfituje w dużą ilość błonnika, minerałów, antyoksydantów pochodzących z warzyw, owoców, produktów zbożowych czy wielonienasyconych kwasów tłuszczowych pochodzących z ryb i tłuszczów roślinnych. Nasycone kwasy tłuszczowe pochodzące między innymi z tłustego, czerwonego mięsa, smalcu, boczku czy sera topionego, działają prozapalnie. Zarówno w diecie osób zdrowych, jak i chorych na Alzheimera należy dostarczać organizmowi przeciwzapalnych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Niedobór kwasu dekozaheksaenowego (DHA) może mieć związek z występowaniem choroby. 

Rola adaptogenów

Działanie neuroprotekcyjne wykazują adaptogeny, czyli substancje pochodzenia roślinnego, które pozytywnie wpływają na układ nerwowy, wspomagają odporność na stres i przeżycia traumatyczne. Adaptogenami są między innymi:

• Różeniec Górski
• Ashwagandha
• Bacopa Monnieri 
• Gotu Kola
• Żeń-szeń syberysjki

Składniki aktywne adaptogenów m.in chronią mózg przed niedoborem cukru (hipoglikemią), poprawiają krążenie mózgowe i wpływają na stężenie hormonów regulujących łaknienie i stan psychiczny organizmu.

Każdy może obniżyć ryzyko pojawienia się demencji. Należy pamiętać, że ważne jest utrzymywanie silnych relacji społecznych, stosowanie zbilansowanej diety oraz regularna aktywność fizyczna i zdrowy styl życia. 

Źródła:

• Marszałek M. 2013. Cukrzyca typu 2 a choroba Alzheimera – jedna czy dwie choroby? Mechanizmy asocjacji. Postepy Hig Med Dosw, 67.
• Vassallo N., Scerri C. 2012. Mediterranean Diet and Dementia of the Alzheimer Type. Current Aging Science, 6(2).